Er is een beweegcrisis in Nederland. Meer wandelen is de oplossing, maar het wordt wandelaars niet makkelijk gemaakt. Ook in Diepenveen worden wandelaars tot stilstand gebracht. Onlangs sloeg het Kenniscentrum Sport & Bewegen alarm: Nederlanders bewegen te weinig. In 2021 voldeed slechts 47% van de Nederlanders tussen de 18 en 65 aan de beweegrichtlijnen van de Gezondheidsraad. Het huidige kabinet onderkent deze problematiek. Wandelnet sloot zich onlangs niet voor niets aan bij de Nationale Beweegalliantie van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Het bevorderen van wandelen en fietsen is essentieel bij deze opgave. Wandelen is de meest laagdrempelige vorm van bewegen: bijna iedereen kan dat vanaf huis doen. Bovendien wordt wandelen steeds populairder. Het CBS berekende dat volwassenen in 2021 gemiddeld bijna vier uur per week aan het lopen waren – een positieve bijwerking van de coronacrisis. Ook de Wandelmonitor, een onderzoek uitgevoerd in opdracht van Wandelnet, stemt optimistisch: sinds 2020 is bijna 60% van de volwassenen meer gaan wandelen. Meer dan 80% hiervan is ook voornemens dat te blijven doen.

Erop uit dus. Maar waar? Wel, bijvoorbeeld in de buurt van Diepenveen, gemeente Deventer. Hier ligt één van de mooiste wandelgebieden van Overijssel. Een prachtig, fijnmazig netwerk van paden voert de wandelaar door een uniek coulisselandschap. In dit netwerk loopt een 18^e-eeuws kerkepad, dat een verbinding vormt tussen Nieuw Rande en nabijgelegen cultuurhistorische landgoederen. Het is een belangrijke schakel in het geliefde ‘rondje Diepenveen’ en het ‘Randerwandelpad’. Ook wordt het door bewoners uit de regio intensief gebruikt voor het maken van ommetjes.

Het kerkepad wordt doorkruist door het enkel-spoortraject Zwolle-Deventer. Via een niet-actief beveiligde overweg (NABO), voorzien van klaphekken en verschillende waarschuwingsborden, kan de wandelaar zonder al te veel risico’s veilig het spoor oversteken. Nog eventjes, want komend jaar heft ProRail deze spoorwegovergang op. Hierdoor wordt de wandelaar gedwongen om te lopen via de beveiligde overweg (AHOB) op de Sallandsweg, iets ten noorden langs het spoor. Deze route is echter onaantrekkelijk en bovendien gevaarlijker: er rijden auto’s, de weg is onoverzichtelijk en een voetpad ontbreekt.

Ten behoeve van de spoorveiligheid zijn de afgelopen jaren door heel het land onbeveiligde overwegen ‘aangepakt’. Achter dit eufemisme gaat een weinig transparante handelswijze schuil met de nodige nadelige consequenties. Feit is namelijk dat gemeenten worden opgezadeld met een duivels dilemma. Een tunnel of brug is vaak bij voorbaat een gepasseerd station: een dergelijke ingreep kost al snel een miljoen euro, waarvoor het Rijk maar 50% voor haar rekening neemt. Gemeenten draaien op voor de rest, en kunnen slechts hopen dat hun provincie bereid is bij te dragen. Soms zijn andere alternatieven dan opheffen sowieso niet bespreekbaar. Zo worden gemeenten als Deventer gedwongen met de volgens ProRail meest kostenefficiënte optie – in dit geval 350 duizend euro – akkoord te gaan. Niet veiligheidswinst, maar verlies van waardevolle wandelnetwerken én een minder beweegvriendelijke leefomgeving zijn de opbrengst.

Wij trekken aan de noodrem om gevallen zoals Diepenveen in het vervolg te voorkomen. In het belang van de spoorveiligheid, de volksgezondheid, wandelaars én de begroting van de gemeenten roepen wij ProRail en het ministerie op tot het heroverwegen van de huidige handelswijze. Beter onderzoek naar alternatieven, ruimte voor maatwerk, eerlijkere kostendeling, transparantere onderhandelingen – de oplossingen zijn voorhanden en we blijven bereid om mee te denken. Voordat ProRail nog meer sporen achterlaat.