De Biesbosch, kraamkamer van de natuur
In 2025 geven we je maandelijks een kijkje achter de schermen bij Staatsbosbeheer, de grootste grondbezitter van Nederland. Via gesprekken met medewerkers of andere betrokkenen ontdekken we hoe zij wandelmogelijkheden creëren en welke uitdagingen daarbij komen kijken. Deze maand ontmoeten we Jonathan Leeuwis voor een unieke wandeling in een van de kraamkamers van de natuur, de Biesbosch.
Boswachter Jonathan Leeuwis, start wandeling Zuiderklip © Lea van Someren
"Je had geen mooier tijdstip of betere periode kunnen uitkiezen voor deze wandeling!" Met deze woorden word ik enthousiast door Jonathan begroet. Jonathan is boswachter publiek en communicatie en hoewel hij voor zijn werk ook regelmatig op kantoor zit, voelt hij zich een bevoorrecht mens: "Op maandagochtend een interview geven en een wandeling maken over het mooiste wandelpad van de Biesbosch, boswachterspad Zuiderklip. Wie kan dat nou zeggen?!"
Kraamkamer van de natuur: kwetsbare natuur
Voordat we van start gaan wil Jonathan allereerst de kwetsbaarheid benadrukken van de natuur in deze periode. Van 15 maart tot 15 juli zijn de dieren en de natuur extra kwetsbaar. De meeste wandelpaden zijn zo aangelegd dat er voldoende rustgebied overblijft waar wilde dieren zich kunnen terugtrekken en tegelijkertijd genoeg ruimte overblijft voor wandelaars, fietsers en ruiters om van de natuur te genieten. Op de websites van de terreineigenaren staat per gebied aangegeven of er afsluitingen zijn in verband met het broedseizoen.
Helaas zien boswachters dat nog niet iedere natuurbezoeker rekening houdt met het broedseizoen en niet weet wat de regels zijn. Daarom een dringend verzoek: behandel de kraamkamer van Moeder Natuur met respect. Blijf op de paden, houd de hond aan de lijn en laat geen afval achter. Wie op kraamvisite gaat, weet dat rust, hygiëne en een beetje afstand belangrijk zijn voor een kersvers gezin. De kraamkamers van Moeder Natuur vragen om exact hetzelfde. In veel gebieden hangen daarom sinds deze week posters, borden of spandoeken met de tekst ‘Welkom in de kraamkamer van Moeder Natuur’. De natuurorganisaties willen hiermee bezoekers verwelkomen en tegelijkertijd wijzen op de kwetsbaarheid van de plek waar ze zijn.
Op avontuur tussen kreken en wilgenbossen
Jonathan had me van tevoren een kaartje gemaild met een rode pijl erop. Dit punt moest ik invoeren op mijn navigatie, want vandaaruit zouden we vertrekken. Het haventje van Staatsbosbeheer ligt midden in het Nationaal Park De Biesbosch, aan Het Gat van Paulus. Het gebied is uniek in Europa door de rivierdelta met getijden, wetlands, wilgenbossen, een doolhof van eilandjes en kreken. Tijdens het vaartochtje van een klein half uur vertelt de boswachter al over de hoeveelheid verschillende vogels in dit gebied, maar met name in deze periode. "Als we geluk hebben zien we ook de zeearend". Nog nauwelijks heeft hij dit gezegd of hij wijst: "Kijk, er zwemt een ree over. We weten dat ze overzwemmen, maar je krijgt het zelden te zien." In de maanden april, mei, juni komen de trekvogels vanuit het zuiden hier aan om te broeden, vertelt hij. Tegelijkertijd zijn sommige noordelijke trekvogels nog niet op hun retour en is er ook een aantal soorten die dit gebied gebruiken om even op adem te komen voordat ze doortrekken.
Geschiedenis van de Biesbosch
De Biesbosch is ontstaan met de Sint-Elizabethsvloed in de nacht van 18 op 19 november 1421. Het gebied was oorspronkelijk polderland, maar veranderde het gebied in één nacht in een binnenzee. Dankzij het water uit Maas en Rijn werd het een zoetwaterdeltagebied. Uit zand en rivierslib ontstonden zandplaten, waar vooral biezen goed op groeiden. Vandaar de naam 'Biesbosch'. Eeuwenlang verdienden griendhakkers, rietsnijders en biezenvlechters hier een karige boterham. Met het afsluiten van de Haringvliet in 1970 verdwenen de grote verschillen tussen eb en vloed. De wilgenakkers verruigden, de natuur kreeg vrij spel en hierdoor ontstond een ander zoetwatergetijdensysteem dat belangrijk is voor allerlei soorten planten en dieren. "In de Tweede Wereldoorlog heeft het verzet hier veel mensen overgezet en zijn er 75 Duitsers in een hinderlaag gelokt bij het Bruggetje van Sint-Jan, die vandaag de dag nog te zien en te bewandelen is op het boswachterspad. De bewoners kenden het gebied op hun duimpje. De Duitsers niet en die waren enigszins bang voor het grote getijdenverschil".
Cetti's zanger © Jonathan Leeuwis
Bijzondere vogelgeluiden
We zijn nog nauwelijks vertrokken voor onze korte wandeling of Jonathan staat stil: "de cetti's zanger. Dit vogeltje zal je niet vaak te zien krijgen." Deze inmiddels doorgewinterde boswachter herkent elke vogel aan zijn geluid. We praten zachtjes om zo min mogelijk te verstoren. We zien het ijsvogeltje over het water scheren. De boswachter wijst weer: een blauwborst. Hij herkent het geluid eerst want op die afstand, zelfs met verrekijker, zie ik geen blauwe borst. We hebben pech, hij zit met de rug naar ons toe. Op deze wandeling treffen we verschillende biotopen aan en dus ook verschillende soorten vogels. Het ruige wilgenbos heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een rietpolder, waar het water bewust hoog wordt gehouden door omgekeerde klepduikers. Op de hoger gelegen dijkjes wordt de begroeiing bewust kort en arm gehouden om een grote diversiteit begroeiing te creëren, welke weer kan zorgen voor diversiteit aan insecten. Hij wijst de ratelaar aan, de veldlathyrus, rode klaver, scherpe boterbloem, moerassipirea. En dan horen we het onmiskenbare hoempende geluid van de roerdomp. Er broeden inmiddels zo'n 40 paren. Deze vogels zijn teruggekomen juist door het creëren van de rietpolder. We hoorden ook de snor, rietzanger en rietgors.
Roerdomp © Jonathan Leeuwis
Ruimte voor de rivier
Het is maandagochtend, inmiddels rond 9 uur, onze jassen mogen uit. We lopen al een uur in een gebied zonder iemand tegen te komen. De horizon verbreedt zich, de hoger gelegen dijk lijkt te zweven tussen twee watergebieden. Hier is ruimte gemaakt voor het water. Bij hoogwater van Maas en Waal komt dit gebied onder water te staan en houden Dordrecht en Gorinchem droge voeten. Door het terugbrengen van de oude rivierdynamiek verandert de polder met laag water in een zoetwaterwaddenzee. Tafeltje dekje voor duizenden watervogels en een paaiplaats voor een breed scala aan vissen. En we hebben weer geluk: de zeearend. Al voordat we op het uitkijkpunt zijn heeft Jonathan een jonge zeearend gespot. Op het uitkijkpunt vinden we het prooiresten van de visarend.
Bewijs aanwezigheid visarend © Lea van Someren
Hoewel de Biesbosch jaarlijks zo'n 1,5 miljoen bezoekers trekt, kwamen we er vandaag geen enkele tegen. Ik moest de wekker op zes uur zetten om hier vandaag met Jonathan te mogen wandelen, maar ik heb geen minuut spijt. Een snoepwinkel voor vogelaars. Geïnspireerd geraakt door dit verhaal? Trek dan je wandelschoenen aan en ontdek de Biesbosch zelf! Volg bijvoorbeeld het boswachterspad Zuiderklip of wandel eens (een deel van) het Biesboschpad. Kijk ook eens op de website van Staatsbosbeheer voor alle uitgezette boswachterspaden.
"Oh, en vergeet niet te melden dat je voor deze wandeling eerst een stukje moet varen (details in de link) en dat het hier in alle seizoenen anders en prachtig is!"
