_{Foto: NABO De Gouden Ploeg in Soest © Wandelnet}

Ik herinner me een beeld van vijf jaar geleden in Schin op Geul, Zuid-Limburg. Hier dreigden twee onbewaakte spoorovergangen te verdwijnen. Het alternatief dat een vrijwilliger van Wandelnet ontdekte, werd uiteindelijk uitgevoerd. Ik zie een foto van de opening met een glunderende Pier Eringa, toen topman van ProRail. Hij houdt jongensachtig het naambord “ ’t Voetspoor tunneltje” in zijn handen. Een oud dichtgemetseld spoortunneltje werd heropend, belangrijk voor zowel het Pelgrimspad als lokale wandelaars. Zo kan het dus ook.

Kleine ingreep, grote gevolgen

Er zijn meer voorbeelden van nieuwe, veilige en aantrekkelijke oversteken. Maar regelmatig sluit ProRail een overgang waarbij wandelaars en fietsers het nakijken hebben. In Heemstede speelt de verbinding tussen het dorp en landgoed Leyduin plus achterliggende duingebieden. Wandelnet en Vereniging Te Voet pleiten voor behoud, samen met actieve bewoners. Corrie Leen van bewonersgroep Leidsevaart: “Het vorige college van B&W tekende in 2022 een intentieverklaring voor een wandel- en fietstunnel. Maar een nieuwe wethouder zei: te duur. Een enorme teleurstelling. Gemiddeld gebruiken 200 wandelaars dagelijks deze oversteek. Wij boden de wethouder een petitie met 800 handtekeningen aan”. De gemeente hield zelf een enquête met als uitkomst: twee derde van de ruim 1.000 omwonenden vindt dit ommetje belangrijk. Inmiddels is de overweg toch afgesloten.

Corrie Leen, bewonersgroep Leidsevaart, Heemstede: “Sluiting betekent een half uur omlopen via een druk en gevaarlijk fietspad. Fietsen en wandelen op verschillende wegen in de omgeving wordt onveiliger. Bewoners nemen nu de auto of de fiets of zij blijven op de bank zitten. Een voetgangerstunneltje betekent investeren in verkeersveiligheid, maar ook in natuurkwaliteit en een duurzame vervoerskeuze door bewoners. Daarom gaan wij door en dienen we een Burgerinitiatief in”.

Cruciale oversteken verdwijnen

Op aandringen van de Tweede Kamer startten ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) in 2018 met de aanpak van alle Niet Actief Beveiligde Overwegen (NABO `s). Ruim 80 van deze oversteken worden alleen gebruikt door wandelaars, fietsers en ruiters en in een aantal gevallen zijn goede oplossingen gevonden. Helaas verdwijnen ook cruciale oversteekmogelijkheden, vooral vanwege de hoge kosten voor de gemeente. Hoewel het Rijk 50 procent financiert, kost een tunneltje of brug een gemeente al gauw 1,5 miljoen.

Help de wethouders breder kijken

Gemeenten hebben veel beslismacht. Vooral wat wethouders vinden is belangrijk. Dat alleen de wethouder verkeer of mobiliteit over deze kwestie gaat, is anno 2024 volkomen achterhaald. Hier spelen ook taken voor andere wethouders, zoals zorg, gezondheid, energie, klimaat, en recreatie.

Help daarom gemeentelijke bestuurders breder te kijken. Breng alle maatschappelijke voordelen van een oversteek goed in beeld als een simpel maar efficiënt radertje in hun gemeente. Cruciaal binnen een voldoende fijnmazig wandel- en fietsnetwerk.

De prijs van een opgeheven overweg is hoog: het maakt het halen van doelen zoals gezonde burgers en duurzaam gedrag moeilijker. Te vaak vermindert de verkeersveiligheid en toegankelijkheid. Wie op pad gaat, moet dat veilig kunnen doen en gemeenten hebben hierbij een sleutelrol.

Frank Hart, coördinator belangenbehartiging bij Wandelnet: Bruggen en tunnels zijn duur, maar op veel plekken de beste optie voor wandelaars om spoorwegen, maar ook (nieuwe) autowegen en kanalen/rivieren, veilig te kunnen kruisen. Daarom pleiten we bij Rijk, provincies en gemeenten continu voor meer aandacht en meer geld om deze barrières voor wandelaars (en fietsers) te voorkomen en op te heffen. ANWB, Fietsersbond, Fietsplatform en NOC*NSF vinden we daarbij aan onze zijde.  

Leer van ervaring elders

Er zijn genoeg voorbeelden van betaalbare, breed gedragen oplossingen. Overheden moeten voorkomen dat ze één probleem oplossen, namelijk spoorveiligheid, en dit een hele serie nieuwe problemen veroorzaakt. Wie breder kijkt en afweegt, komt ook meer financieringsmogelijkheden tegen.